De meest kwetsbaren in onze samenleving zijn nu al het slachtoffer van het pas hervormde pro-Deosysteem, schrijft advocaat Benoit Dhondt op 27 september in De Standaard.
Op 1 september 2016 trad de hervorming van de juridische tweedelijnsbijstand, het zogenaamde pro-Deosysteem, in werking. In het vreemdelingenrecht bestaat de hervorming uit een verlaging van het aantal punten voor advocaten, een uitbreiding van de papierwinkel en de ontmoediging van nieuwe procedures. Na bijna vier weken zien we al de verregaande gevolgen.
Ik ben een van de advocaten die zich hebben opgegeven om tweedelijnsbijstand te bieden aan onvermogenden. Ik sta zo goed als uitsluitend asielzoekers en vluchtelingen bij in hun zoektocht naar het statuut waar zij recht op hebben. In de woorden van de bevoegde staatssecretaris ben ik dus een handelaar in valse hoop. U weet wel, zo’n advocaat van wie men denkt dat hij op kap van de staat nutteloze procedures rekt, enkel om zijn eigen kas te spijzen. Voor we de pek en veren uithalen en voor mijn familie gevraagd wordt afstand van me te nemen, overlopen we misschien best eens hoe het werk van zo’n ‘pro-Deoadvocaat’ er precies uitziet.
Seksueel geweld
Een typisch dossier is dat van de vermaledijde meervoudige asielaanvraag. Voor ons, een kantoor gespecialiseerd in migratierecht, is het in veel gevallen puin ruimen na het werk van (betaalde) advocaten die zich er makkelijk van af maakten, en van overheidsinstellingen die soms maar half werk verrichtten. Bij ons komen mensen die volledig uitgeprocedeerd zijn, maar die totaal getraumatiseerd zijn. Vaak zijn het alleenstaande vrouwen, met of zonder kinderen. Vaak hebben ze een vorm van seksueel geweld ondergaan. En nog vaker ligt er seksueel geweld in het verschiet, bijvoorbeeld omdat ze de opvang niet krijgen waar ze recht op hebben, of omdat hun kwetsbaarheid niet in acht wordt genomen. Wij zoeken dan opvang voor die vrouwen, binnen het officiële net, maar evengoed erbuiten. Zijn ze gefolterd of mishandeld, dan moeten we op zoek naar gespecialiseerde organisaties die dit kunnen attesteren en naar psychologen die betrouwbare rapporten kunnen afleveren. We dienen het volledige asieldossier te bestuderen en na te gaan wat wel en wat niet onderzocht werd, om ten slotte een advies op te stellen dat uiteenzet waarom een nieuwe aanvraag noodzakelijk is.
Paniek
Een hervorming die geen onderscheid maakt tussen rotte en goede appels stelt niets voor
Maanden werk dus en een erg intensieve begeleiding. In het vorig systeem werd je al karig vergoed voor deze procedure, zo’n 125 euro netto. In het huidig systeem bedraagt de vergoeding welgeteld 0 euro als de asielinstantie oordeelt dat er geen onderzoek nodig is, en (vermoedelijk) een 40 à 45 euro netto indien je kan bewijzen dat het toch een terechte aanvraag was. Maar daar stopt het niet. Stel dat er beslist wordt dat een nieuwe aanvraag onterecht was, en er beroep moet worden aangetekend. Dan bespreek je dit met je cliënte en stel je een onderbouwd beroep op. Je bereidt je cliënte voor en gaat het beroep pleiten. Je wint. De beroepsinstantie beslist dat er wel degelijk een nieuw onderzoek noodzakelijk is. Maar zelfs in dat geval zal de dienst die instaat voor opvang volharden in de weigering onderdak te bieden. Je zal een, twee, drie brieven moeten sturen, onderbouwd met rechtspraak om een evident recht af te dwingen. Misschien slaag je. Misschien moet je procederen. Maar je cliënte is volledig overstuur. Ze belt je bijna dagelijks in paniek. Je moet luisteren naar wat ze te zeggen heeft. Het is door te luisteren en aandachtig te zijn, dat je haar nuttige bijstand hebt kunnen bieden. En als ze erkend wordt als vluchteling na twee of drie procedures, zal het zijn omdat haar advocaat bereid was naar haar te luisteren en aandacht had voor al wat ongezegd bleef.
Geen hulp
Ben je verplicht om je zo uit de naad te werken voor een dossier? Neen, natuurlijk niet, maar besef goed dat met het stopzetten van subsidies voor hulp aan mensen in onwettig verblijf, met het stopzetten van de subsidies voor het Belgisch Comité voor Hulp aan Vluchtelingen, en met het snoeien in het budget van Vluchtelingenwerk Vlaanderen, er geen enkele andere hulp voorhanden is. Als jij het niet kan opbrengen, zal niemand anders het doen. Maar we zijn vier weken ver sinds de hervorming in werking trad, en ik voel nu al dat de verzwaring van de papiermolen voor pro-Deowerk en het verlaagd aantal punten het boekhoudkundig onmogelijk maken net deze mensen bij te staan. Het zullen de meest kwetsbaren zijn die uit de boot vallen. De mensen met complexe dossiers, en zij die minder mondig zijn of weinig inzicht hebben in hun problematiek maken geen kans meer. Met de kaalslag in het middenveld en de herleiding van de juridische bijstand blijft er niemand met expertise over om de aandacht te vestigen op deze dossiers.
Half werk
De hervorming heeft zogezegd als doel de rotte appels eruit te halen. Maar een hervorming die geen onderscheid maakt tussen rotte en goede appels en die niet kijkt naar het plukproces en de stevigheid van de mand, die stelt niet al te veel voor. De nieuwe regeling nivelleert naar beneden en behandelt elke procedure alsof het er een te veel zou zijn. Door een minimum te vergoeden, moedig je advocaten aan een minimum aan werk te leveren. Wie bereid is half werk te leveren, zal misschien geen boterham minder eten, maar wie oprecht bijstand wilt bieden waar het nodig is, wordt het werk onmogelijk gemaakt.
Misschien moet ik erop wijzen dat ook de door Bart De Wever bewonderde Cicero op een blauwe maandag advocaat vreemdelingenrecht speelde voor de dichter Archias. Of misschien moet ik er gewoon op wijzen dat een rechtsstaat die niet voorziet in rechtsbijstand voor hen die er nood aan hebben geen rechtsstaat is.
Verschenen in De Standaard op 27-9-2016.
