ORBITvzw moest dit jaar in allerijl de Ramadan-wenskaart 2018 laten bijdrukken. De kaart waarmee je islamitische buren, kennissen of collega’s een goed einde van de Ramadan kan toewensen. Onze kalender ‘Iedereen Feest’ met alle interlevensbeschouwelijke feestdagen, is inmiddels uitverkocht. Steeds meer mensen vragen ons advies voor het organiseren van een ‘lokale interlevensbeschouwelijke en interreligieuze ontmoeting’. Positief nieuws. Maar toch – zo blijkt uit wetenschappelijk onderzoek – wacht ons nog een immense taak om mensen met verschillende levensbeschouwelijke en/of culturele achtergronden dichter bij elkaar te brengen.
66% voelt zich thuis, 33% een vreemde in eigen straat
Uit onlangs verschenen onderzoek van het Amerikaanse Pew Research Centre[1] blijkt dat een derde van de Belgen zich een vreemde in eigen land voelt. Dat zou volgens hen komen ‘door het aantal aanwezige moslims’. En ruim 40% denkt dat moslims ‘diep in hun hart’ de religieuze wet willen opleggen aan de rest van het land, terwijl bijna 30% van de Belgen vindt dat islamitische vrouwen helemaal geen religieuze kledij mogen dragen.
Het zijn onderbuikgevoelens. Ze komen vaak voort uit een gebrek aan kennis en een flinke portie verkeerde en aangeleerde beeldvorming. Een meerderheid van de mensen laat gelukkig positieve gevoelens en meningen blijken ten aanzien van ‘religieuze minderheden’. Toch blijven degenen met een negatieve kijk hoge procenten scoren. Voor ORBIT is dat een motief om te blijven werken aan interlevensbeschouwelijke ontmoeting. Die onderbuikgevoelens willen we niet alleen au serieus nemen, we willen ze ook niet laten sluimeren. Doen we dat wel, dan zetten we een rem op het proces naar een verdraagzame samenleving en worden ze het fundament voor een radicale en gewelddadige afwijzing.
Geen ruimte beperken, maar geven aan levensbeschouwingen en religies
Wij adviseren daarom meer ruimte te geven aan uitingen van levensbeschouwing en religie. We beseffen dat dat ingaat tegen de ‘privatiseringstrend’ die door sommigen wordt bepleit. Godsdienst, religie en levensbeschouwingen horen volgens sommigen enkel thuis in de persoonlijke levenssfeer en niet in de openbare ruimte. Dat vinden wij niet. Dat is trouwens niet alleen een ideetje. Het is ook de spirit van de Belgische grondwettelijke vrijheden én van de geldende federale criteria voor de ‘erkenning van de erediensten en niet-confessionele levensbeschouwing’.
Vanuit dat perspectief organiseert ORBIT – in samenwerking met gemeenten en lokale actoren – een reeks activiteiten onder de roepnaam ‘Profundo’. Het brede publiek wordt door middel van een wandeling door de eigen wijk of stad meegenomen op kennismakingsroute langs diverse religies en levensbeschouwingen die er te vinden zijn. Een bezoek aan een kerk, een moskee, een presentatie door Bahá’í, luisteren naar muziek uit de verschillende tradities: het leert de deelnemers iets over de ander uit de eigen buurt. Én ondertussen weeft Profundo een band tussen de gemeenschappen die voorheen vaak niet van elkaars bestaan afwisten of geen grond voor ontmoeting vonden. Stedelijke diensten werken mee aan Profundo of worden er zelfs de trekkers van.
Maar er is meer. Naast Profundo-initiatieven is er in steden ook nood aan laagdrempelige ontmoetingsruimtes en kenniscentra voor religie en levensbeschouwing. Zomaar een moskee of een kerk binnenstappen is voor velen niet vanzelfsprekend. Het wordt soms ook als vrijblijvend ervaren. Er is iets ander nodig. Een meer neutrale omgeving, waarvan je weet dat ze door verschillende gemeenschappen wordt gebruikt als ‘toonzaal van levensbeschouwelijke diversiteit’, is wat ons betreft een goed instrument om meer mensen over de drempel te krijgen. Want burgers koesteren naast vraagtekens ook nieuwsgierigheid naar de levensbeschouwing van de medeburgers. ORBIT zou daarom graag zien dat – om te beginnen in elke centrumstad in Vlaanderen – een kerkgebouw dat definitief gesloten wordt, heringericht zou worden tot een interlevensbeschouwelijke ontmoetingsruimte. Een ruimte waar iedereen informatie kan krijgen en vinden over de verschillende religies en levensbeschouwingen van die stad. Een trefpunt waar lezingen georganiseerd worden, samen feesten gevierd worden, schoolklassen in gesprek gaan met een imam, rabbijn en priester, waar film en muziek een plaats vinden, boeken en tijdschriften,… .
Jong en voor altijd geleerd.
Het is nu het moment om de nieuwe generaties te helpen thuiskomen in de superdiverse migratiesamenleving. Een gemeenschappelijke vindplaats waar je de levensbeschouwelijke diversiteit kan ontdekken van een stad, is daarom een must. Maar om de inclusiviteit te bevorderen zijn er ook andere middelen nodig. Middelen die leiden tot interactie en uitwisseling. De ORBIT wenskaarten – ontwikkeld door leerlingen voor negen belangrijke feestdagen uit verschillende tradities – zijn daarvoor een tastbare en haalbare hefboom. Waarom zouden we alleen een kaart sturen naar de kleine kring bekenden en gelijk-gezinden voor de eigen feestdagen? Mensen in ons netwerk hebben ook iets anders te vieren. Humanistische vrienden op Wereldhumanismedag. Joodse collega’s op Rosj Hasjana (joods nieuwjaar). Of onze islamitische buren voor het Offerfeest. We kunnen op een eenvoudige manier laten zien dat we geven om het feest dat voor een ander belangrijk is. Met de kalender ‘Iedereen Feest’ hebben we de data en de korte uitleg bij de hand. Rest nog zelf de stap te zetten zo’n kaart te geven of te sturen. Het kan wonderen doen.
Kleine stappen van grote betekenis
In onze pogingen om mensen te verbinden kunnen we maar kleine stapjes vooruit zetten. De onderbuikgevoelens nemen we niet zomaar weg door een wenskaartenpakket, de creatie een interlevensbeschouwelijke ontmoetingsruimte of een bezoek aan een Huis van de Mens, gurdwara, synogoge, kerk of moskee. Met die kleine stappen die de contactarmoede omkeren in contactrijkdom, helpen we het open wederzijds gesprek om dan de dialoog te kunnen aangaan. Noodzakelijke voorwaarden om een verdraagzame, diverse samenleving te realiseren. Daarom doen we wat we doen!
Rita van Nierop rita@orbitvzw.be
[1] Pew Research Centre, ‘ Being Christian in Western Europe’, 2018, http://www.pewforum.org/2018/05/29/being-christian-in-western-europe/
